Wybierz swoje województwo

30 listopada 2017 roku Sejmik Województwa Dolnośląskiego przyjął uchwały w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa dolnośląskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Ze względu na występowanie w województwie zróżnicowanych uwarunkowań przyjęto trzy  uchwały antysmogowe:

•     Uchwała antysmogowa dla Gminy Wrocław.
•     Uchwała antysmogowa dla uzdrowisk.
•     Uchwała antysmogowa dla pozostałej części województwa dolnośląskiego.

Uchwały powyższe wprowadzono w celu zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie.

Ograniczenia i zakazy dotyczą użytkowników kotłów, pieców oraz kominków na paliwo stałe, jeżeli: dostarczają ciepło do systemu centralnego ogrzewania lub wydzielają ciepło poprzez:

• bezpośrednie przenoszenia ciepła lub
• bezpośrednie przenoszenia ciepła w połączeniu z przenoszeniem ciepła do cieczy lub
• bezpośrednie przenoszenia ciepła w połączeniu z systemem dystrybucji gorącego powietrza.

PALIWA

Od 1 lipca 2018 roku zakazuje się stosowania:

• mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem,
• węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla,
• węgla kamiennego w postaci sypkiej o uziarnieniu poniżej 3 mm,
• biomasy stałej o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%.

INSTALACJE

Od 1 lipca 2018r. nowo oddane kotły  muszą spełniać  wymagania  ekoprojektu odnośnie emisji cząstek stałych (pyłu) oraz nie mogą posiadać rusztu awaryjnego. 

Od 1 lipca 2018r. nowo oddane kominki  muszą spełniać  wymagania  ekoprojektu odnośnie emisji cząstek stałych (pyłu). Dopuszcza się stosowanie urządzeń zapewniających redukcję emisji pyłów.

Od 1 lipca 2024r. zakaz  używania  instalacji  niespełniających wymagań odpowiadających klasie 3 pod względem granicznych wartości emisji pyłu.

Od 1 lipca 2028 r. zakaz  używania  instalacji  niespełniających wymagań odpowiadających klasie 3 i 4 pod względem granicznych wartości emisji pyłu.

GMINA WROCŁAW

Od 1 lipca 2018 nie można spalać w gminie Wrocław:

• mułu i flotokoncentratu,
• węgla brunatnego,
• węgla kamiennego, który według deklaracji producenta zawiera ziarno poniżej 3mm,
• drewna o wilgotności powyżej 20%.

Od 1 lipca 2018 nie można na terenie gminy Wrocław używać kominków niespełniających wymogów emisyjnych Ekoprojektu.

Terminy wymiany kotłów i pieców w gminie Wrocław:

• Od 1 lipca 2018 nie można we Wrocławiu w nowych budynkach montować ogrzewania niezgodnego z uchwałą, zakaz nowych kotłów na węgiel
• Od 1 lipca 2024 zakaz używania kotłów i pieców niespełniających wymogów emisyjnych 3 klasy normy PN-EN 303-5:2012
• Od 1 lipca 2028 zakaz używania kotłów i pieców na paliwa stałe *
  * dopuszczone tam, gdzie nie ma możliwości podłączenia do sieci gazowej lub ciepłowniczej

Pozostała część województwa dolnośląskiego:

• 1 lipca 2018 - nowe kotły muszą spełniać wymogi ekoprojektu, zakaz rusztu awaryjnego
• 1 lipca 2024 - zakaz kotłów pozaklasowych
• 1 lipca 2028 - zakaz używania kotłów poniżej klasy 5

Za nieprzestrzeganie uchwały grozi kara grzywny w wysokości  do 5000 zł.

Kujawsko-pomorska uchwała antysmogowa

UCHWAŁA NR XXXV/510/21 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 30 sierpnia 2021 r dotyczy całego terenu województwa.

Docelowo dopuszczone będą w województwie kujawsko-pomorskim kotły na paliwa stałe spełniające wymogi emisji i sprawności 5. klasy normy PN-EN 303-5:2012. Piece i kominki docelowo będą musiały spełniać wymogi Ecodesign.

Okresy przejściowe:

• do 1 stycznia 2024 r. zakaz eksploatacji kotłów pozaklasowych oraz pieców bądź kominków niespełniających wymogów Ekoprojektu
• od 1 stycznia 2028 zakaz użytkowania kotłów klas 3 i 4.

Zakaz spalania w województwie kujawsko-pomorskim:

• mułu i flotokoncentratu,
• węgla brunatnego,
• węgla kamiennego w którym udział frakcji poniżej 3mm przekracza 15%,
• drewna o wilgotności powyżej 20%.

Ponadto obowiązuje zakaz stosowania kotłów na paliwa stałe w Bydgoszczy, Toruniu, Włocławku i Grudziądzu, Nakle nad Notecią, Inowrocławiu i Ciechocinku, Wieńcu-Zdrój w budynkach i lokalach gdy istnieje możliwość przyłączenia budynku/lokalu do sieci ciepłowniczej lub gazowej, a sieć ta zlokalizowana jest na terenie bezpośrednio przylegającym do działki, na której znajduje się instalacja.

UCHWAŁA NR XXIII/388/2021 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO z dnia 19 lutego 2021 r.z dnia 19 lutego 2021 r. dotyczy całego obszaru województwa lubelskiego.

Kotły i kominki montowane po wejściu w życie uchwały (1. maja 2021) muszą spełniać wymogi Ecodesign. Nie będzie można zamontować kotła na węgiel/drewno/pellet w nowym budynku (takim, dla którego proces zmierzający do wydania pozwolenia na budowę zacznie się po wejściu w życie uchwały).

Okresy przejściowe dla wymiany starych kotłów:

• do końca 2023 r.  należy wymienić kotły pozaklasowe oraz 1. i 2. klasy
• kotły 3. i 4. klasy będą użytkowane do końca 2027 r.
• kotły 5. klasy będą użytkowane do końca 2029 r.

W województwie lubuskim obowiązują trzy uchwały antysmogowe: dla Zielonej Góry, dla Gorzowa Wielkopolskiego oraz dla reszty województwa.

ZIELONA GÓRA

Uchwała nr XLVI/733/18 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 18 czerwca 2018 r. dotyczy obszaru miasta Zielona Góra.

Od 1 stycznia 2023 będzie można użytkować wyłącznie kotły spełniające wymogi emisyjne klasy 5. normy PN-EN 303-5:2012 oraz piece i kominki spełniające kryteria emisji i sprawności wg ekoprojektu.

GORZÓW WIELKOPOLSKI

Uchwała nr XLVI/734/18 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 18 czerwca 2018 r. dotyczy obszaru miasta Gorzów Wielkopolski.

Od 1 stycznia 2023 r. będzie można użytkować wyłącznie kotły spełniające wymogi emisyjne klasy 5. normy PN-EN 303-5:2012 oraz piece i kominki spełniające kryteria emisji i sprawności wg ekoprojektu.

POZOSTAŁY OBSZAR WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO

Uchwała nr XLVI/732/18 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 18 czerwca 2018 r. dotyczy całego obszaru województwa lubuskiego poza miastami Zielona Góra i Gorzów Wlkp.

Od 1 stycznia 2027 będzie można użytkować wyłącznie kotły, piece i kominki spełniające kryteria emisji i sprawności wg ekoprojektu.

W województwie łódzkim obowiązuje uchwała nr XLIV/548/17 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 24.10.2017r.

Docelowo dopuszczone będą w województwie łódzkim kotły na paliwa stałe:

• spełniające wymogi emisji i sprawności wg ekoprojektu,
• lub spełniające wymogi emisji i sprawności 5. klasy normy PN-EN 303-5:2012, których eksploatację rozpoczęto przed 1. maja 2018.

Piece i kominki docelowo będą musiały spełniać wymogi ekoprojektu.

Powyższe wymogi muszą być spełnione dla każdego rodzaju paliwa dopuszczonego przez producenta urządzenia w instrukcji obsługi oraz bez konieczności montowania urządzeń filtrujących (lub – z ich zastosowaniem, ale w taki sposób, by nie dało się ich wyłączyć).

Od 1 maja 2018 r. zakaz spalania na terenie województwa:

• paliw w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm wynosi powyżej 15%, za wyjątkiem paliw o wartości opałowej nie mniejszej niż 24 MJ/kg i zawartości popiołu nie większej niż 12%,
• mułu i flotokoncentratu oraz mieszanek z ich wykorzystaniem,
• węgla brunatnego,
• drewna i innych paliw z biomasy o wilgotności przekraczającej 20%.

Terminy wymiany kotłów i pieców w województwie łódzkim:

• Od 1 maja 2018 r. nie będzie można w nowych budynkach montować ogrzewania niezgodnego z uchwałą.
• Od 1 stycznia 2022 r. pozostają w eksploatacji tylko kominki i piece spełniające wymogi uchwały (ekoprojekt)
• Do 1 stycznia 2023 r. mieszkańcy województwa łódzkiego będą musieli pozbyć się kotłów i pieców niespełniających wymogów emisyjnych żadnej z klas normy PN-EN 303-5:2012
• Do 1 stycznia 2025 r. piece i kominki zamontowane przed 1 maja 2018 muszą zostać doposażone w urządzenia filtrujące.
• Do 1 stycznia 2027 r. mieszkańcy województwa łódzkiego będą musieli pozbyć się kotłów i pieców spełniających wymogi emisyjne klas 3  i 4  normy PN-EN 303-5:2012.

Wyjątek - mieszkańcy województwa podłączeni do sieci ciepłowniczej będą musieli wymienić kotły poniżej 5 klasy do 1 stycznia 2020 r. a piece i kominki – do 1 stycznia 2022 r.

KRAKÓW

Uchwała Nr XVIII/243/16 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 15 stycznia 2016 r. – wprowadza z dniem 1 września 2019 r. całkowity zakaz spalania węgla i drewna na terenie miasta Krakowa.

WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE Z WYŁĄCZENIEM KRAKOWA

Uchwała Nr XXXII/452/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 styczna 2017 r. – dla obszaru województwa małopolskiego z wyłączeniem Krakowa.

Docelowo dopuszczone będą w województwie małopolskim kotły na paliwa stałe:

• kotły automatyczne lub zgazowujące 
• spełniające wymogi emisji i sprawności wg ekoprojektu,
• lub spełniające wymogi emisji i sprawności 5. klasy normy PN-EN 303-5:2012 których eksploatację rozpoczęto przed 1. lipca 2017.

Piece i kominki docelowo będą musiały spełniać wymogi ekoprojektu. Starsze piece i kominki można użytkować dalej o ile osiągają sprawność min. 80% lub zostaną doposażone w instalację odpylającą spaliny do poziomu emisji wg ekoprojektu,

Od 1 lipca 2017 nie można spalać w województwie małopolskim:

• węgla kamiennego lub brunatnego o udziale ziarna 0-3mm powyżej 15%
• biomasy o wilgotności powyżej 20%

Terminy wymiany kotłów i pieców w województwie małopolskim:

• Od 1 lipca 2017 nie można w nowych budynkach montować ogrzewania niezgodnego z uchwałą.

• 1 maja 2024 - zakaz stosowania kotłów pozaklasowych oraz pieców i kominków niespełniających kryteriów emisji ekoprojektu lub kryterium sprawności min. 80%

• Od 1 stycznia 2027 - zakaz stosowania kotłów poniżej klasy 5

   

WARSZAWA I POWIATY OŚCIENNE  

• zakaz ogrzewania węglem w Warszawie od 1 października 2023 r.
• zakaz ogrzewania węglem w powiatach ościennych Warszawy od 1 stycznia 2028 r.
• zakaz ogrzewania biomasą w budynkach będących w zasięgu sieci ciepłowniczej.

Wyjątki od w/w zakazów:

• Kotły węglowe spełniające standard Ecodesign, które zainstalowano przed 1 czerwca 2022 r. będą mogły być użytkowane bezterminowo, ale należy spalać w nich biomasę drzewną (zarówno w Warszawie jak i w ościennych powiatach).

• Kotły węglowe 5 klasy, które zainstalowano przed 10 listopada 2017 r. będą mogły być użytkowane bezterminowo (zarówno w Warszawie jak i w ościennych powiatach), o ile będzie spalana w nich biomasa drzewna.

POZOSTAŁY OBSZAR WOJEWÓDZTWA

W województwie mazowieckim obowiązuje uchwała nr 162/17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z 24 października 2017 r.

Docelowo dopuszczone będą w województwie mazowieckim kotły, piece i kominki na paliwa stałe spełniające wymogi emisji i sprawności ekoprojektu (kotły 5. klasy są traktowane jako równoważne ekoprojektowi). Starsze piece i kominki można doposażyć w instalację odpylającą spaliny do poziomu emisji wg ekoprojektu.

Od 1 lipca 2018 r. nie można spalać w województwie mazowieckim:

• mułu i flotokoncentratu,
• węgla brunatnego,
• węgla kamiennego o uziarnieniu 0-3mm,
• drewna o wilgotności powyżej 20%.

Terminy wymiany kotłów i pieców w województwie mazowieckim:

• Od 7 listopada 2017 r. nie można w nowych budynkach montować ogrzewania niezgodnego z uchwałą.
• Do 1 stycznia 2023 r. mieszkańcy województwa mazowieckiego będą musieli pozbyć się kotłów niespełniających wymogów emisyjnych żadnej z klas normy PN-EN 303-5:2012 oraz pieców i kominków niespełniających kryteriów emisji ekoprojektu.
• Od 1 stycznia 2028 r. nie będzie już można użytkować kotłów spełniających wymogi emisyjne klas 3  i 4  w/w normy.

Obowiązuje UCHWAŁA XXXVI/368/2021 Sejmiku Województwa Opolskiego z dnia 30 listopada 2021 r. wprowadza:

• wymóg wymiany kotłów bezklasowych do końca 2029 roku
• wymóg wymiany kotłów klas 3 i 4 do końca 2031 roku.
• wymóg wymiany kominków niespełniających wymagań emisyjnych Ekoprojektu do końca 2035 r. Celem dostosowania urządzeń do wymagań, dopuszcza się ich wyposażenie w urządzenie zapewniające redukcję emisji pyłu lub muszą one osiągać sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80%.

Od 1 listopada 2017 r. nie można spalać w województwie opolskim:

• mułu i flotokoncentratu, czyli szerzej: paliw węglowych o uziarnieniu 0-3mm,
• węgla brunatnego,
• mieszanek z wykorzystaniem mułów i flotu,
• paliw węglowych o udziale frakcji poniżej 3mm większym niż 15%,
• drewna i biomasy drzewnej o wilgotności powyżej 20%.

Od grudnia 2021 r. do powyższej listy paliw zakazanych dodano także torf.

W województwie podkarpackim obowiązuje uchwała nr LII/869/18 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 23 kwietnia 2018.

Od 1 czerwca 2018 r. nie można spalać w województwie podkarpackim:

• węgla brunatnego,
• mułów i flotu oraz ich mieszanek,
• paliw o uziarnieniu poniżej 5mm i zawartości popiołu powyżej 12%,
• biomasy o wilgotności powyżej 20%

Od 1 czerwca 2018 r.  wolno instalować już tylko kotły spełniające normę emisyjną 5  klasy a od 1 stycznia 2020 r. – wymogi ekoprojektu.

Terminy wymiany kotłów i pieców w województwie podkarpackim, które zostały zakupione przed 1 czerwca 2018 r.

• Do 1 stycznia 2022 r. dla kotłów eksploatowanych ponad 10 lat od daty produkcji lub nieposiadających tabliczki znamionowej (niespełniających norm emisji żadnej z klas PN-EN 303-5:2012),
• Do 1 stycznia 2024 dla kotłów eksploatowanych od 5 do 10 lat od daty produkcji (niespełniających norm emisji żadnej z klas PN-EN 303-5:2012),
• Do 1 stycznia 2026 mieszkańcy województwa śląskiego będą musieli pozbyć się kotłów eksploatowanych do 5 lat od daty produkcji niespełniających norm emisji żadnej z klas PN-EN 303-5:2012,
• Dopiero od 1 stycznia 2028 r. nie będzie można użytkować kotłów spełniających wymogi emisyjne klas 3. i 4. normy PN-EN 303-5:2012.
• Do 1 stycznia 2023 kominki podlegają wymianie na spełniające wymogi ekoprojektu.

SOPOT

Uchwała nr 236/XIX/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24. lutego 2020 dotyczy miasta Sopot.

Od 1 stycznia 2024 r. w Sopocie będzie obowiązywał zakaz palenia węglem i drewnem z wyłączeniem biomasy stałej o wilgotności poniżej 20%. Nadal będzie można korzystać z kominków, które spełniają wymogi określone w dyrektywie ekoprojektu.

POZOSTAŁE MIASTA Z WYŁĄCZENIEM SOPOTU

Uchwała nr 309/XXIV/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28. września 2020.

Uchwała wprowadza przymus podłączenia do sieci gazowej i/lub ciepłowniczej, jeśli któraś z nich jest dostępna.

Dopuszczone są kominki spełniające wymogi Ekoprojektu, jako dodatkowe źródła ciepła również tam, gdzie jest sieć gazowa/ciepłownicza pod warunkiem: "eksploatacja urządzenia nie powoduje uciążliwości, w tym zadymienia, na terenach sąsiadujących".

Terminy wymiany kotłów:

• Do 1 września 2024 podlegają wymianie kotły i kominki niespełniające wymogów emisyjnych na poziomie klasy 3. normy PN-EN 303-5:2012 lub nieposiadające żadnych papierów.
•  Do 1  września 2026 podlegają wymianie kotły i kominki spełniające wymogi emisyjne na poziomie klas 3. i 4. normy PN-EN 303-5:2012.
•  Do 1 lipca 2035 podlegają wymianie kotły i kominki spełniające wymogi emisyjne na poziomie klasy 5. normy PN-EN 303-5:2012.

Po w/w terminach budynki pozostające w zasięgu sieci gazowej/ciepłowniczej – muszą przyłączyć się do tejże sieci. Nowo powstające budynki (pozwolenie na budowę po wejściu w życie uchwały) muszą to zrobić od razu. Budynki bez dostępu do w/w sieci mogą zainstalować kotły na węgiel/pellet/drewno spełniające wymogi ekoprojektu. Gdyby po tym czasie doprowadzono do nich sieć gazową/ciepłowniczą, mają 15 lat na przyłączenie się do niej.

Od 1 stycznia 2021 nie można spalać:

•     węgla brunatnego,
•     mułu i flotu oraz ich mieszanek,
•     miału,
•     biomasy o wilgotności powyżej 20%.

OBSZARY WIEJSKIE

Uchwała nr 310/XXIV/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28. września 2020 r.

Uchwała wprowadza przymus podłączenia do sieci ciepłowniczej.

Dopuszczone są kominki spełniające wymogi ekoprojektu, jako dodatkowe źródła ciepła również tam gdzie jest sieć ciepłownicza – ale pod jednym warunkiem: "eksploatacja urządzenia nie powoduje uciążliwości, w tym zadymienia, na terenach sąsiadujących". 

Terminy wymiany kotłów:

•     Do 1 września 2024 podlegają wymianie kotły i kominki niespełniające wymogów emisyjnych na poziomie klasy 3. normy PN-EN 303-5:2012 lub nieposiadające żadnych papierów.
•     Do 1  września 2026 podlegają wymianie kotły i kominki spełniające wymogi emisyjne na poziomie klas 3. i 4. normy PN-EN 303-5:2012.
•     Do 1. lipca 2035 podlegają wymianie kotły i kominki spełniające wymogi emisyjne na poziomie klasy 5. normy PN-EN 303-5:2012.

Po w/w terminach budynki pozostające w zasięgu sieci ciepłowniczej – muszą przyłączyć się do tejże sieci. Nowo powstające budynki (pozwolenie na budowę po wejściu w życie uchwały) muszą to uczynić bezzwłocznie. Budynki bez dostępu do sieci ciepłowniczej mogą zainstalować kotły na węgiel/pellet/drewno spełniające wymogi dyrektywy Ecodesign. Gdyby po tym czasie doprowadzono do nich sieć ciepłowniczą, mają 15 lat na przyłączenie się do niej.

Ponadto od 1 stycznia 2021 nie można spalać:

• węgla brunatnego, mułu i flotu oraz ich mieszanek,  miału oraz biomasy o wilgotności powyżej 20%

Uchwała nr V/36/1/2017 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 7. kwietnia 2017 r.

Docelowo dopuszczone będą w województwie śląskim wyłącznie kotły spełniające wymogi co najmniej klasy 5 normy PN-EN 303-5:2012 oraz piece i kominki spełniające wymogi emisji oraz sprawności wg ekoprojektu. Starsze piece i kominki można doposażyć w instalację odpylającą spaliny do poziomu emisji wg ekoprojektu, o ile osiągają sprawność min. 80%.

Od 1 września 2017 nie można spalać w województwie śląskim:

• węgla brunatnego,
• mułu i flotu oraz ich mieszanek,
• węgla o udziale ziarna 0-3mm powyżej 15%,
• biomasy o wilgotności powyżej 20%

Terminy wymiany kotłów i pieców w województwie śląskim:

• od 1 września 2017 r. nie można w nowych budynkach montować ogrzewania niezgodnego z uchwałą.
•  do 1 stycznia 2022 r. mieszkańcy województwa śląskiego będą musieli pozbyć się kotłów eksploatowanych ponad 10 lat od daty produkcji lub nieposiadających tabliczki znamionowej (niespełniających norm emisji żadnej z klas PN-EN 303-5:2012),
•  do 1 stycznia 2024 mieszkańcy województwa śląskiego będą musieli pozbyć się kotłów eksploatowanych od 5 do 10 lat od daty produkcji (niespełniających norm emisji żadnej z klas PN-EN 303-5:2012),
•  do 1 stycznia 2026 mieszkańcy województwa śląskiego będą musieli pozbyć się kotłów eksploatowanych do 5 lat od daty produkcji (niespełniających norm emisji żadnej z klas PN-EN 303-5:2012),
•  od 1 stycznia 2028 nie będzie można użytkować kotłów spełniających wymogi emisyjne klas 3. i 4. normy PN-EN 303-5:2012.

Uchwała nr XXII/292/20 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 29. czerwca 2020 dotyczy całego obszaru województwa świętokrzyskiego.

Świętokrzyskie wprowadza przymus przyłączania budynków do sieci gazowej/ciepłowniczej. Wchodzi on w życie 1 lipca 2026 r.

Terminy wymiany kotłów:

•  do 1 lipca 2023 r. podlegają wymianie kotły niespełniające wymogów emisji i sprawności klasy 3. normy PN-EN 303-5:2012 lub nieposiadające żadnych papierów.
• do 1 lipca 2024 r. podlegają wymianie kotły spełniające wymogi emisji i sprawności klas 3. i 4. normy PN-EN 303-5:2012.
• do 1  lipca 2026 r. podlegają wymianie kotły spełniające wymogi emisji i sprawności na poziomie klasy 5. normy PN-EN 303-5:2012.

Kominki od 1. lipca 2026 r.będą musiały spełniać wymogi ekoptojektu.

 W 2026 wejdzie formalny przymus przyłączania budynków do gazu/ciepłowni – ale nie dotyczy on już eksploatowanych kotłów i kominków zgodnych z ekoprojektem mogą one być eksploatowane do końca swojej żywotności. Ale już kotły 5. klasy trzeba będzie złomować.

W województwie świętokrzyskim od 1 lipca 2021 nie można spalać: węgla brunatnego, mułu i flotu oraz ich mieszanek, miału, biomasy o wilgotności powyżej 20%.