Proponowane zmiany mają objąć następujące obszary:

• funkcjonowanie gminnych punktów konsultacyjno-informacyjnych,
• kryteria dostępu do programu „Czyste Powietrze” oraz rolę banków,
• zasady wypłaty prefinansowania,
• kwestie wyboru rzetelnych wykonawców,
• efektywność energetyczną budynków,
• konkurencyjność wspieranych technologii.

„W programie ‘Czyste Powietrze’ mierzymy się z wieloma wyzwaniami” – mówi Dorota Zawadzka-Stępniak, Prezes Zarządu NFOŚiGW. – „W trzeciej grupie programu, gdzie poziom dofinansowania dla osób najuboższych jest najwyższy, wykryto najwięcej nieprawidłowości. Charakter tych nadużyć wskazuje, że pomoc trafia także do osób, które nie potrzebują pełnego dofinansowania. Program ‘Czyste Powietrze’ musimy więc przemodelować, aby wsparcie było kierowane głównie do osób ubogich energetycznie i służyło poprawie efektywności energetycznej.”

Metoda na jeden procent

Jednym z nadużyć w programie „Czyste Powietrze” jest wykorzystanie dotacji przez dorosłe dzieci właścicieli domów, którym przekazano 1% udziału w nieruchomości. Młode osoby często dążą do pełnego dofinansowania wymiany przestarzałych pieców i prac termomodernizacyjnych, choć środki te powinny trafiać przede wszystkim do najuboższych.

Innym problemem jest nakłanianie niezamożnych, nieświadomych zasad programu osób do instalacji pomp ciepła o wątpliwej jakości w starszych budynkach. Od niedawna obowiązkowy audyt energetyczny ocenia, czy taka inwestycja ma uzasadnienie ekonomiczne oraz czy należy ją łączyć z innymi pracami, np. dociepleniem budynku. Organizator programu planuje dalsze kroki, aby ograniczyć ten proceder.

Przeciwdziałać rozszczelnianiu listy ZUM

Podczas konsultacji Izba Gospodarcza Urządzeń OZE przypomniała, że wyłącznie badania przeprowadzone przez akredytowane laboratoria zapewnią wiarygodność pomp ciepła, które mogą znaleźć się na Liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM), kwalifikujących do programu „Czyste Powietrze”. Obecnie wystarczające są tzw. znaki jakości. Przypominamy, że NFOŚiGW planuje zakończyć uszczelnianie listy ZUM dla pomp ciepła do końca 2024 roku. Pozostaje pytanie, czy lista ta będzie zawierała wyłącznie urządzenia dopasowane do polskich warunków klimatycznych.

Co zaproponowali uczestnicy konsultacji?

W związku z licznymi nadużyciami przy przyznawaniu wsparcia – sięgającymi 100% kosztów netto inwestycji – pojawiły się kolejne propozycje reform. Aby wsparcie trafiało do najuboższych, zaproponowano dalsze „uszczelnianie” programu poprzez:

• wprowadzenie dodatkowych kryteriów, takich jak: ocena majątkowa, stan energetyczny budynku, wiek wnioskodawcy, źródła dochodu (np. zasiłki) oraz minimalny okres własności nieruchomości.

Pojawiły się również sugestie, aby dofinansowaniem objąć budynki wykorzystywane do działalności gospodarczej przez mikroprzedsiębiorców, jak również zniesienie lub podniesienie limitu dochodów w pierwszym progu dotacyjnym.

O co proszą użytkownicy forum www.czystepowietrze.eu?

• aktualizację progów dochodowych z uwzględnieniem płacy minimalnej (ostatnia aktualizacja miała miejsce 3 stycznia 2023 r., od tego czasu wzrosły płaca minimalna oraz ceny materiałów, urządzeń i usług),
• przyspieszenie rozpatrywania wniosków oraz terminowość wypłat dotacji (wielu wnioskodawców, np. z WFOŚiGW w Kielcach, zgłasza opóźnienia trwające nawet rok),
• umożliwienie montażu hybrydowych systemów grzewczych, takich jak pompa ciepła połączona z innym urządzeniem – np. kominkiem, kotłem na pellet, zgazowującym drewno lub kotłem gazowym.

Nowością i wyczekiwaną zmianą może być stworzenie listy rekomendowanych wykonawców prac.

Więcej informacji na temat kierunków zmian w programie „Czyste Powietrze” można znaleźć na stronie: www.gov.pl/web/nfosigw/zakonczyl-sie-pierwszy-etap-konsultacji-reformy-programu-czyste-powietrze